.png)
Plasebo.tr
PLASEBO: BEKLENTİNİN GÜCÜ

Plasebo, eski zamanlardan beri tartışılagelmiş bir konudur. Farklı dönemlerde farklı anlamlara gelmekle birlikte kullanım alanına göre de anlamı değişkenlik gösterebilir. Diğer yandan tüm bu farklılıklara rağmen temel olarak plasebo tek bir şeye işaret eder.
Peki, o zaman plasebo nedir? Kelimenin kökü, Latince “memnun edeceğim/hoşnut edeceğim” anlamına gelen ‘placera’ kelimesinden gelmektedir. Kelimenin Türkçeye çevirisi olmadığı için dilimizde Latince haliyle kullanılır fakat halk arasında ‘şeker hapı’ olarak da bilinmektedir.
Plasebo, tedavi edilen durum için özgül bir etkinlik göstermeyeceğine inanılan ve simgesel etkisi için kullanılan bir tedavi biçimi ya da tıbbi tedaviyi hızlandırmayı amaçlayan bir girişimdir. Daha basit bir ifadeyle plasebo, ilaç almadan ilacın etkisiyle tedavi olmaktır. Peki bu durum nasıl mümkün olabilir? Plasebo, beklenti kelimesiyle birlikte açıklanabilir; şöyle ki, ilaç olduğuna inanarak aldığımız fakat aslında ilaç olmayan maddenin normalde hiçbir iyileştirici etkisi olmaması gerekirken bizim ondan bir ilaç etkisi beklememiz durumunda tıpkı bir ilaç gibi etki edebilir. Depresyon, kanser ve migren tedavisi, ameliyatlı tedaviler gibi birçok alanda ciddi oranlarda etkisine dair birçok çalışma mevcuttur.
Öte yandan, plasebo sadece ilaçlarla alakalı değildir. İlaç dışındaki tıbbi tedaviler başta olmak üzeri hayatımızın birçok noktasında plasebo etkisinin varlığını görebiliriz. Örneğin; düşüp dizini yaralayan çocuklar genelde hissettikleri acıdan dolayı ağlarlar. Eğer yaralarına bir yara bandı yapıştırılırsa acının geçtiğini veya azaldığını söylerler, hatta ağlamaları son bulur. Bu durum, yara bandının küçük çocuklar tarafından ilaç gibi önemli bir tedavi unsuru olarak görülmesi, yara bandı yapıştırmanın acıyı dindirdiği ve kanı durdurduğu zannedilmesidir. Yani olay tam anlamıyla bir plasebo etkisidir, etki beklentiyle şekillenir. Bu durum, plasebo etkisinin sandığımız kadar hayatın dışında olmadığına dair küçük bir örnek olabilir.
Plasebo ilgili başka bir kavram ‘nosebo’dur. Nosebo, ise, kişinin bir ilaçla veya durumla alakalı negatif beklentilerinin, kişiyi olumsuz etkilemesi anlamına gelmektedir. Örneğin, içilen bir ilacın yan etkisi olmasa bile eğer kişinin yan etkilere karşı olumsuz bir beklentisi varsa; ilacın kişide yan etkilerini göstermesi muhtemeldir.
Özetle, placebo ve nocebo beklentilerimizin ilaç kadar güçlü olmasının birer sonucudur. Böylece, ilaçsız ilaç tedavisi olmak veya ilaç almadan yan etkilerini yaşamak beklentilerimizin gücü sayesinde mümkündür.

Kaynakça:
Erdem, M., Akarsu, S., & Gülsün, M. (2013). Plasebo Etkinin Nörobiyolojisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry, 5(33), 299-312.
GÖKA, E. (2002). Plasebo Kavramı ve Plasebo Etkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 1(13), 58-64.
Göker, C., Yılmaz, A., & Kumbasar, H. (2008). Plasebo Etkili Midir? Etik Midir? Ankara: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi.