.png)
Plasebo.tr
ÖLÜM NEDENİ: A TİPİ KİŞİLİK
Günümüzde modern yaşamın getirdiği; telaşlı, rekabetçi ve hareketli yaşam tarzı, insanları sürekli gerginlik içinde yaşamaya mecbur bırakmaktadır. Bu tür bir yaşam, sabırsız, benmerkezci ve zamanla yarışan bir kişilik yapısını teşvik eder. Modern çağın insanları, birçok şeyi bireysel olarak yapmaya çalışır ve başkalarıyla hatta kendisiyle bile rekabet eder. Bu da strese yol açmaktadır.
Stres, farklı kişiler tarafından, farklı şekillerde ifade edilmiştir. İlk kez Selye (1977) tarafından, vücudun herhangi bir dış talebe verdiği özel olmayan tepki olarak tanımlanmıştır.
Türk Dil Kurumunun yayınladığı Ruhbilim Terimleri Sözlüğünde kişide birtakım sorunların yol açtığı coşkusal, ruhsal gerilim olarak kullanılmıştır.
Bu tanıma ek olarak farklı yaklaşımlar sonucu stresi değişik ifadelerle ele alan tanımlamalara da rastlamaktayız. Bu tanımların bazılarına göre stres, fiziksel ve psikolojik taleplere karşı vücudun fizyolojik olarak vermiş olduğu karşılıktır.
Öte yandan stres her insanda aynı şekilde oluşmaz. Farklı durumlarda ve farklı şekillerde ortaya çıkar. Kişinin kişilik özellikleri, zihinsel ve zihinsel yapısı, yaşam tarzı, olay ve olumsuzluklarla başa çıkma yöntemleri ve destek sistemi, kişinin "stres durumunu" şekillendirir.
Kişilik nedir?
Kişilik, bireylerin düşünce, duygu ve davranış gibi psikolojik tepkilerindeki ve farklılıkları belirleyen sadece yaşanan an, içinde bulunulan biyolojik durum veya sosyal ortam ile açıklanamayan biçimde süreklilik gösteren özellikler ve eğilimler olarak tanımlanabilir. Birçok kuramcıya göre kişilik bireyle ilgili zihinsel, duygusal, sosyal ve fiziksel nerdeyse hemen her şeyi kapsar.
Kişiliğin tanımlanmasında birçok farklı sınıflandırma sistemi bulunmakla birlikte; stres ile ilişkili olduğu için bu yazıda A Tipi kişilik üzerine yoğunlaştık.
A Tipi ve B Tipi Kişilik Nedir?
Friedman ve Rosenman'ın A Tipi ve B Tipi Kişilik Modeli
A tipi ve B tipi kişilik modeli ilk olarak iki kardiyolog Meyer Friedman ve Rosenman tarafından geliştirilmiştir. Muayene bekleme odasının sandalyelerini tamir eden döşemecinin sandalyelerin çoğunun sadece önden yırtıldığını söylemesi, iki kardiyoloğun kalp hastalarının çoğunun endişeli olduklarını fark etmesini ve bu konuda çalışmalarına neden olmuştur. Çalışmalar sonucunda, iki farklı kişilik tipi olduğu sonucuna varmışlardır. Friedman ve Rosenman’a göre A tipi davranış biçimine sahip olanlar agresif, aceleci ve oldukça işe yöneliktir. Pek çok güdüye sahiptirler ve her zaman başarılı olmak isterler. A tipi davranış biçiminin temel özelliklerini hareketlilik, dürtü ve ihtiras, rekabet, saldırganlık ve düşmanlık duyguları, tek açılı kişilik şekilde sıralamak mümkündür.
B Tipi kişiliğe sahip bireyler A Tipi kişiliğe sahip bireylerin gösterdikleri rekabetçi olma, hız ve zaman verilen önem, hırslı olma, başarı odaklılık gibi özelliklerin tam tersini gösterirler. Bu kişiler eylemleri yerine getirirken rahat ve sakindirler; diğer yandan sürekli kendilerini zaman baskısı altında hissetmezler, sabırlıdırlar, kendilerini övmezler, kendini sıkmazlar, acele etmeyi sevmezler ve yumuşak huyludurlar.
Stresin kişilerde çeşitli sorunlar yaratması yanında kişilik özelliklerinin de stres kaynağı olduğu söylenebilmektedir. Ayrıca yapılan araştırmalar göstermiştir ki A tipik bireyler stresi daha yoğun ve yıkıcı olabilecek şekillerde deneyimlemektedir. Bu kalp krizine kardiyovasküler başka hastalıklara sebep olabileceği gibi farklı fiziksel şekillerde; özellikle baş bölgesinde ağrı olmak üzere çeşitli semptomlarla ortaya çıkabilmektedir.
A tipik bireyler kişilik özelliklerinden dolayı strese yatkın bireylerdir. Bunun aksine, B-Tiplerinin (A-Tipi özelliklerin nispeten daha az bulunduğu kişiler), stresle ilişkili olarak daha az sorun yaşadıkları belirtilmektedir.
Özetle, kişilik yapısı, strese yatkınlığı etkilemektedir. Stres düzeyi ise bireylerin kalp sağlığı da dahil olmak üzere birçok fizyolojik özelliğe tesir etmektedir. Bu iki durum, kişilik yapısı ve fizyolojik özellikler arasında bağlantı olduğuna işaret eder. Strese daha yatkın olan A tipi kişiliğe sahip kişilerin B tipi kişilere göre kalp krizi geçirmeye daha yatkın olması bu ilişkinin bir sonucudur.
KAYNAKÇA
Torun, N., Şenel Tekin P., (2014) Ankara İlinde Çalışan Sağlık Kurumları Yöneticilerinin İş Stresi ve Kişilik Özellikleri Açısından Değerlendirilmesi, Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt 13, Sayı 1
Şahin, N.H., Basım, H. N. ve Akkoyun N., (2011) A-Tipi Kişilik ve Stres İlişkisinde Üç Önemli Bileşen: Öfke, Etkisiz Başa Çıkma ve İş Saplantısı, Türk Psikoloji Dergisi, Aralık , 26 (68), 31-44
Şahin, N.H., Basım, H. N. ve Güler M., (2009) A Tipi Kişilik Örüntüsünde Bilişsel ve Duygusal Zekânın Stresle Başa Çıkma ve Stres Belirtileri ile İlişkisi, Türk Psikiyatri Dergisi; 20(3):243-254