NARSİSİZM (ÖZSEVERLİK)

Narsisizm, adını Yunan mitolojisinde su birikintisinden yansıyan görüntüsüne âşık olan ve sudaki yansımasını öpmek için suya eğildiğinde düşüp boğulan Narcissus’tan alır. Kelimesinin kökeni Yunancadır ve “duyarsızlık” anlamına gelen “narke” sözcüğü ile ilişkilidir.

Narsisizm, bireyin kendini aşırı sevmesi, kendini aşırı derecede güçlü, önemli, güzel, zeki ve başarılı hissetmesi; eşsiz olduğunu düşünmesiyle karakterize bir kişilik yapısıdır. Narsistik kişiler, olumsuz yaşam olaylarına karşı tahammül edemezler. Bu kişiler empatiden yoksundurlar ve diğer insanları önemsemezler.

Öte yandan narsisizm, kişilik gelişiminde ortaya çıkan doğal ve vazgeçilmez bir durumdur. Bu sürecin sağlıklı bir şekilde geçip geçmemesine göre normal ve patolojik olmak üzere iki boyuta ayrılmaktadır.

Normal Narsisim:

Narsisizm, kişiliğin gelişmesine olumlu yönde katkıda bulunabilir. Uygun koşullar altında narsistik benlik, kişinin, aktivitelerinden keyif almasını, başarılarıyla gurur duymasını sağlamaktadır.

Normal narsisizm, kişinin kendisi ve çevresindeki bireylerle uyumu ve çevresinin beklentilerini karşılayabileceği duygusunu yaşantılamasıdır. Bu tür narsisizmde kişinin kendine olan saygısı ve güveni olabildiğince yüksektir; bu yüzden başkalarından gelen eleştiriler, kişinin özgüvenini olumsuz yönde etkilemez. Kişiler insanların fikir ve düşüncelerinden rahatsız olmayıp kendi fikir ve düşüncelerine odaklanır ve bu şekilde özgüvenleri tatmin olur.

2. Patolojik Narsisim:

Patolojik narsisizm, bireyin ruhsal varlığını tehdit eden güçlerden korumaya odaklanmış bir kişilik yapısıdır. Patolojik narsisizmdeki en kayda değer nokta bireyin tamamen dıştan gelen uyarılardan, yorumlardan ve eleştirilerden beslenmesidir. Bu durumdaki kişiler kendilerini dışarıdan gelen veya gelebilecek tehditlerden korumak ve zayıflıklarını kapatmak için birçok savunma mekanizması geliştirir; bu savunma mekanizmaları bireylerin daha öfkeli ve saldırgan olmalarına neden olabilir.

Diğer yandan, bazı kaynaklara göre patolojik narsisizm de kendi içinde ikiye ayrılır:

Büyüklenmeci: Empati yoksunluğu, duygusal boşluk hissi, ben merkezcilik özellikleriyle karakterizedir.
Kırılgan: Depresyon, boşluk hissi, empati ve dayanıklılık yoksunluğu özellikleriyle karakterizedir.

Narsisistik Kişilik Bozukluğu

Kişilik bozuklukları; esnek olmayan, uyumsuz ve uzun süreli kişilik yapılarına işaret eder. Narsizim de bir çeşit kişilik bozukluğudur ve aşırı derecede bencillik ve benmerkezlilik ile tanımlanır. Bireyin kendi eşsizliğini, başarı ve yeteneklerini muazzam gören bir bakış açısı; başkalarının beğenisi ve takdiri için doymak bilmez bir istek duyma; hedeflerine ulaşmak için başkalarını sömürmekten geri kalmama; başkalarından, kişinin kendisinin vereceğinden çok daha fazlasını beklemesi ile karakterizedir.

Narsistik Kişilik Bozukluğunun Mental Bozuklukların

Tanısal ve Sayımsal El Kitabı 5’e göre (DSM- 5) belirtileri

özetle şunlardır:

Erken ergenliğin başında birçok bağlamda aşağıdakilerden beşinin ya da daha fazlasının varlığı:

Kişinin önemini abartılı şekilde görmesi.
Kişinin, kendi başarısı, zekâsı ve güzelliğiyle meşgul olması.
Özel olduğu ve sadece yüksek konumdaki insanlarca anlaşılabileceği inancı.
Aşırı derecede hayran olunma ihtiyacı.
Güçlü bir hak etme duygusu.
Başkalarından faydalanma eğilimi.
Empati yoksunluğu.
Başkalarını kıskanma.
Kibirli davranış ve tutumlar.

Narsisimin Sebepleri:

Ailelerin yetiştirme stilleri, ebeveynlik tipleri ve çocuklarına karşı tutumları gibi nedenlerle narsisim oluşumu arasında ilişki vardır. Çocukların ebeveynleri tarafından şımartılması, bütün isteklerinin karşılanması, çocukların denetimsiz bırakılması ve aşırı serbestlik narsistik bir kişiliğe yol açabilir.

Diğer yandan narsisizmin tek nedeni yetiştirilme şekli değildir. Genetik faktörler, travmalar, sosyal çevre gibi faktörler de narsisime yol açabilmektedir.

Narsisimin Tedavisi:

Narsistik kişilerin büyük çoğunluğunun tedaviye başvurma sebebi narsisim değildir çünkü bu kişiler bu yönlerini kabul etmezler. Bu yüzden psikoloğa, depresyon veya anksiyete gibi farklı sebeplerle başvururlar. Deneyimli bir psikolog tarafından uzun sürmesi muhtemel bir psikoterapi ile narsistik kişilik bozukluğunun tedavisi mümkündür.

Özetle, narsisim kişinin kendini çok sevmesi ve kendini olduğundan daha iyi görmesi durumudur. Narsisimin, normal ve patolojik olmak üzere iki boyutu olduğu söylenebilir. Bu kişilik yapısı kişilik bozuklukları içinde ‘Narsistik Kişilik Bozukluğu’ olarak yer alır. Narsistik kişilik bozukluğuna neden olabilecek birçok sebep vardır bunların en başında yetiştirilme stili yer alır. Bu kişilik bozukluğu psikoterapi ile tedavi edilebilir.

KAYNAKÇA

Atay, S. (2009). Narsistik Kişilik Envanteri’nin Türkçe’ye Standardizasyonu. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(11), 181-196.

Battal, F. (2016). Narsisistik Kişilik Yapılanmasının Aile Ve Çocuk Bağlamında İncelenmesi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.

Bolat, Y., Ülker, M., & Göloğlu Demir, C. (2016). Kavramsal Açıdan Narsisizm ve Eğitimde Narsistik Kişilik. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(46).

Kocagöz Uzun, S. (2019). Narsisizm ve Dindarlık İlişkisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Naktiyok, S., Zengin, Y., & Kayapalı Yıldırım, S. (2019). Yöneticilerin Karanlık Kişiliklerinin İşe Adanmışlık ve Örgütsel Muhalefete Etkisi: Bir Araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(4), 2472-2491.

Kring, A.M., Johnson, S.L., Davison, G.C., Neale, J.M. (2017). Anormal Psikolojisi/Psikopatoloji (Ed. Muzaffer Şahin), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.